Γράφει ο Παξινός Θεόδωρος, Ψυχολόγος- Επιστημονικά Υπεύθυνος του Κέντρου Ημέρας Ψυχικά Πασχόντων- ΣΟΨΥ Πάτρας
Η παρουσία του Covid-19 στην καθημερινότητα μας και τα διάφορα μέτρα προστασίας, αντιμετώπισης, διαχείρισης λειτούργησαν και σε ένα βαθμό συνεχίζουν να δρουν ως απειλητική συνθήκη για το άτομο. Η επιθυμητή και προσδοκώμενη κανονικότητα γίνεται αντιληπτή ως μια εύθραυστη πραγματικότητα.
Το άτομο με αιφνίδιο και οξύ τρόπο κλήθηκε να αναρωτηθεί για την ευαλωτότητα του Εγώ (σε σωματικό, ψυχολογικό, κοινωνικό, οικονομικό επίπεδο), ενώ μέχρι πρότινος αυτό εντοπιζόταν σε όλους τους Άλλους (σε ευπαθείς και ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες, μειονότητες κλπ) ή αποδιδόταν σε εξωτερικούς, μεμονωμένους παράγοντες μη ικανούς να το πλήξουν.
Η μέχρι πρότινος τάση για συνεχόμενη ανάπτυξη, εξέλιξη φάνηκε ότι δύναται να διακοπεί απροσδόκητα και να τεθεί σε καραντίνα και κοινωνική απομόνωση. Το αίσθημα αποδιοργάνωσης και ο φόβος της μη επίτευξης των στόχων ή της αδυναμίας προσδιορισμού στοχοθεσίας για το άμεσο μέλλον, δημιούργησαν απόκλιση από το μέχρι τώρα οριοθετημένο μοντέλο δράσης και αντίδρασης και τοποθέτησαν την εγωιστική μας πορεία σε μια ασυνέχεια. Ο άνθρωπος, λόγω της πανδημίας, δοκιμάστηκε και δοκιμάζεται υπαρξιακά.
Ο ναρκισσισμός της παντοδυναμίας μας διαψεύστηκε μπροστά στους περιορισμούς που έθεσε μια πανδημία και η εικόνα μας πλέον φέρει τραυματικές ρωγμές. Έννοιες, αξίες, θεσμοί, δεσμοί που είχαν συσκοτιστεί στη ρευστότητα της καθημερινότητας, τίθενται υπό διαπραγμάτευση και ξαναζωντανεύουν παλιές φοβίες και τρόμοι που κρύβουμε μέσα μας. Ο προσδιορισμός της ψυχικής υγείας γίνεται ερώτημα, επιθυμία και συνάμα πρόκληση.
Ο φόβος της μοναξιάς ήρθε ξανά στο προσκήνιο με την πανδημία. Ο Covid-19 έθεσε σε περιορισμούς την ανθρώπινη παρουσία και επαφή αλλά κυρίως διαμόρφωσε με έντονο τρόπο το φόβο του μοναχικού θανάτου. Η πανδημία στα πλαίσια της κοινωνικής απόστασης έβαλε τους ανθρώπους να αναμετρηθούν με φόβους και υπαρξιακά άγχη που είτε δεν επιθυμούν είτε έχουν απωθήσει στους ρυθμούς της καθημερινής κανονικότητας.
Τα ανεπεξέργαστα συναισθηματικά κενά και τα άγχη από πρώιμες εμπειρίες μπορούν κάλλιστα να αναδυθούν και να οδηγήσουν σε ψυχική αποσταθεροποίηση. Φυσικά, ο φόβος της μοναξιάς έλαβε ξεχωριστή διάσταση στην περίοδο της πανδημίας καθώς συνδυάστηκε ή συσχετίστηκε με την κοινωνική απόσταση ως μέτρο προστασίας και έλαβε τη μορφή μιας επιβαλλόμενης συνθήκης. Η όποια συμπεριφορά εκδήλωσε ο καθένας (συμμόρφωση ή αντίδραση), εκφράζει το συναισθηματικό μούδιασμα του εαυτού, τον τραυματισμό του μπροστά στις βαθύτερες ανησυχίες και αγωνίες και τον τρόπο διαφυγής από αυτές.
Οι αντιδράσεις αυτές, ως τρόποι διαχείρισης του άγχους, μπροστά σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση είναι κατανοητές, ωστόσο, δεν διαφέρουν και πολύ από τους τρόπους που επιλέγουμε, προ πανδημίας, να στηρίζουμε τον ναρκισσισμό μας και να επιλύουμε όλα εκείνα που μεγαλώνουν τις ρωγμές στο εγώ μας είτε πρόκειται για απλά καθημερινά άγχη είτε έχουν να κάνουν με το αίσθημα της μοναξιάς: αποφυγή εκείνων των συνθηκών που μας φοβίζουν, διαφυγή σε εφήμερες επιλογές ώστε να μην νιώθουμε θλίψη, η ποσότητα των σχέσεων έναντι της ποιότητας, η ατελείωτη διέγερση μέσω της ενασχόλησης με τα social media έναντι της συναισθηματικής έκφρασης.
Η τραυματική εμπειρία την οποία βιώσαμε αλλά και τα διάφορα χαρακτηριστικά που προσδιορίζονται ως επιπτώσεις αυτής σε ατομικό, κοινωνικό, οικονομικό, σωματικό, ψυχολογικό επίπεδο είναι σίγουρα ορατά μετά την πανδημία. Ωστόσο, εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κανείς: Υπήρχαν και πριν, αλλά η ρευστότητα της καθημερινότητας δεν τους επέτρεπε να αναδυθούν; Υπήρχαν, αλλά ήταν μέρος μιας κανονικότητας με άλλες προτεραιότητες; Προκλήθηκαν ως απόρροια και μόνο, της πανδημίας;
Ανεξάρτητα από την απάντηση ή τις απαντήσεις, οι ρωγμές και τα τραύματα στον ψυχισμό μας χρήζουν επούλωση και αποκατάσταση. Οι προσπάθειες αυτές, στη μετά Covid εποχή, είναι σημαντικό να κινηθούν με άξονα την ουσιαστική βελτίωση και ενδυνάμωση της ψυχικής υγείας των ατόμων και των κοινωνιών. Συνάμα, όμως, είναι σημαντικό, οι επιπτώσεις, οι ρωγμές, τα σημάδια, τα τραύματα και οι τραυματισμοί να αναδείξουν και να αποτελέσουν αιτία αναθεώρησης εκείνων των στοιχείων που προσδιορίζουν τον καθένα μας ξεχωριστά και το σύνολο.
