Γράφουν η ψυχολόγος Αρχόντω Πογιατζή και η κοινωνική λειτουργός Έλενα Μάρκου του Κοινωνικού και Κοινοτικού Σταθμού Ψυχικής Υγείας “Γέφυρες Ζωής” του ΣΟΨΥ Πάτρας
Φωτογραφίες: Από το αρχείο του ΣΟΨΥ Πάτρας
Ο Σύλλογος για την Ψυχική Υγεία ΣΟΨΥ Πάτρας παρέχει υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης σε άτομα, τα οποία έχουν διαγνωστεί από κάποια ψυχιατρική διαταραχή. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω του προγράμματος «Κοινωνικός και Κοινοτικός Σταθμός Ψυχικής Υγείας – Γέφυρες Ζωής», αλλά και με τη σημαντική υποστήριξη 50 εθελοντών, επαγγελματιών ψυχικής υγείας και άλλων ειδικοτήτων για παράδειγμα γυμναστών και χειροτεχνών. Πιο συγκεκριμένα η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας και των οικογένειών τους αποτέλεσε το σκοπό λειτουργίας του ΣΟΨΥ Πάτρας από το 2003 μέχρι σήμερα. Μελετώντας την ιστορία του Συλλόγου μας, η πρώτη ομάδα που πραγματοποιήθηκε για τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας ήταν η ομάδα χορού, η όποια συνεχίζεται μέχρι και σήμερα με την ίδια εθελόντρια. Η ομάδα γινόταν στο πρώτο σπίτι του ΣΟΨΥ Πάτρας στο Πνευματικό Κέντρο του Αγίου Νικολάου Πατρών.
Η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων με προβλήματα ψυχικής υγείας πραγματοποιείται μέσω της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Στόχος της δυναμικής αυτής διαδικασίας είναι η ενδυνάμωση του ατόμου, δηλαδή να μπορέσει να ξαναβρεί ένα μέρος της εξουσίας του και να ανακαθοριστεί «από τον ίδιο για τον ίδιο», γιατί η εμπειρία της ψυχικής ασθένειας είναι πηγή διαρκούς αυτοστιγματισμού για το άτομο που νοσεί. Η μείωση της λειτουργικότητας του οφείλεται στη γνωστική και κοινωνική έκπτωση (Στυλιανίδης, 2011). Η κοινωνικό-λειτουργική έκπτωση αποδίδεται σε ελλείμματα τα οποία είτε προϋπήρχαν πριν την έναρξη της ψυχικής νόσου, είτε προέκυψαν ως αποτέλεσμα της ψυχικής νόσου ή και ως συνέπεια της διαδρομής της νόσου. Επίσης, είναι πιθανό να προκλήθηκαν δευτερογενώς, ως αντίδραση του ίδιου του ασθενούς ή του κοινωνικού περιβάλλοντος προς τη νόσο (Χριστοδούλου, Τομαράς & Οικονόμου, 2005).
Εκτενέστερα τα άτομα, τα οποία βιώνουν κάποιο ψυχιατρικό πρόβλημα, χαρακτηρίζονται ως περισσότερο κοινωνικά απομονωμένα σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα κοινωνικής αλληλεπίδρασης εξαιτίας και της γνωστικής έκπτωσης. Αναλυτικότερα έχουν λιγότερο σταθερές φιλίες, όπως επίσης δε δημιουργούν στενές σχέσεις με άλλους ανθρώπους. Για αυτό το λόγο εμπλέκονται και λιγότερο με τα μέλη της οικογένειάς τους. Τέλος, οι κοινωνικές σχέσεις τους χαρακτηρίζονται από περισσότερες συγκρούσεις (Susie Fu, Czajkowski, Rund & Torgalsbøen, 2017).
Έχει διαπιστωθεί ότι η ομαδική προσέγγιση είναι αποτελεσματική στη μείωση της κοινωνικής απομόνωσης. Ειδικότερα η αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών αποτελεί θεραπευτική τεχνική. Αυξάνεται το αίσθημα της συνοχής και οι συμμετέχοντες αποκτούν μεγαλύτερη ευχέρεια στην έκφραση των σκέψεων και των συναισθημάτων τους. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι επιτυγχάνεται η βελτίωση της αντίληψης της πραγματικότητας για ασθενείς με ψύχωση (Yalom, 2006). Στο πλαίσιο του εβδομαδιαίου προγράμματος του ΣΟΨΥ Πάτρας, τη χρονική περίοδο 2016-2017, πραγματοποιήθηκαν 32 ομάδες για τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας και δύο ομάδες ψυχοεκπαίδευσης για τους φροντιστές τους.
Οι ομάδες που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης των ανθρώπων με προβλήματα ψυχικής υγείας είναι: Λόγου, κουκλοθέατρου, περιοδικού, θεατρικής παράστασης και θεατρικού παιχνιδιού, αθλητικών δραστηριοτήτων, μουσικών οργάνων, μαγειρικής, κατασκευών, πλεξίματος- κεντήματος, πλεκτών δημιουργιών, δημιουργικής απασχόλησης, εικαστικών, δεξιοτήτων και δικαιωμάτων, παραδοσιακών χορών, παραμυθιού, σκακιού, διατροφής, έκφρασης και επικοινωνίας, φωτογραφίας, ιστορίας της τέχνης, γυμναστικής, μουσικής, εκμάθησης αγγλικής, γαλλικής και γερμανικής και ιταλικής γλώσσας, εκμάθησης χειρισμού Η/Υ και χρήσης του διαδικτύου. Επίσης λειτουργεί η Κοινωνική Λέσχη με την ονομασία «Η Εκκίνηση» με σκοπό την ενδυνάμωση και ενίσχυση της αυτοοργάνωσης και αυτοεκπροσώπησης των μελών του ΣΟΨΥ Πάτρας.
Στη συνέχεια η αποφόρτιση από αρνητικά συναισθήματα, η αύξηση της αυτοπεποίθησης και η βελτίωση της κοινωνικότητας και της κινητοποίησης επιτυγχάνονται και μέσω των δραστηριοτήτων στην κοινότητα. Από το Οκτώβριο του 2015 μέχρι και τον Ιούνιο του 2017 πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 25 εκδηλώσεις ψυχαγωγικού χαρακτήρα (π.χ. επίσκεψη στο bowling, παρακολούθηση αθλητικών αγώνων, αποκριάτικοι χοροί). Επίσης τα μέλη του Συλλόγου παρακολούθησαν δωρεάν 25 θεατρικές παραστάσεις και επισκέφθηκαν 14 διαφορετικούς εκθεσιακούς χώρους (μουσεία, εκθέσεις ζωγραφικής κ.α.). Ακόμη παρευρέθηκαν δωρεάν σε προβολές κινηματογραφικών ταινιών στο STER Cinema, καθώς και σε 24 καλοκαιρινές συναυλίες. Επιπλέον πήγαν δύο φορές στην Αθήνα για να συμμετάσχουν στο Πανελλαδικό Παν-αναπηρικό συλλαλητήριο της Ε.Σ.Α.μεΑ. Ακόμα πραγματοποίησαν δύο μονοήμερες εκδρομές στα Τρίκαλα Κορινθίας και στο Γαλαξίδι, ενώ το καλοκαίρι του 2016 διοργανώθηκε το 3ο Camp ενδυνάμωσης στην Ιθάκη και το καλοκαίρι του 2017 τα μέλη πέρασαν 4 μέρες στο Πόρτο Χέλι.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τον Δεκέμβριο του 2016 ο Δήμος Πατρέων και συγκεκριμένα ο Κοινωνικός Οργανισμός του Δήμου ανταποκρίθηκε στο αίτημα για τη συλλογή ελαιόκαρπου ορισμένων ελαιόδεντρων της Δημοτικής Περιουσίας από τα μέλη του ΣΟΨΥ Πάτρας. Τα μέλη του ΣΟΨΥ Πάτρας πραγματοποίησαν τη συγκομιδή του ελαιόκαρπου για ιδιωτική χρήση Με τη διαδικασία αυτή, τα μέλη μας λειτούργησαν ενεργητικά, εντασσόμενα στην παραγωγική διαδικασία, αποκτώντας έτσι πολύτιμη εμπειρία και ταυτόχρονα κατακτώντας τη θέση που τους ανήκει στην κοινωνία.
Συμπερασματικά στην ετήσια έκθεση αξιολόγησης των υπηρεσιών του Συλλόγου το 52.5% των ατόμων που λαμβάνουν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης απάντησαν ότι οι ομάδες του Συλλόγου συμβάλλουν πάρα πολύ στην κινητοποίηση και ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων των μελών του. Το 54.8% είναι πάρα πολύ ικανοποιημένα από το αντικείμενο των ομάδων που υλοποιεί ο Σύλλογος και το 48,4% αναφέρει ότι παρέχεται σε σημαντικό βαθμό η δυνατότητα για κοινωνική συναναστροφή μέσα από την υλοποίηση εκδηλώσεων στην κοινότητα.
Βιβλιογραφία
- Μαδιανός Μ.Γ. (1994). Η Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση: Από το ‘Ασυλο στην Κοινότητα. ‘Εκδοση Ελληνικά Γράμματα: Αθήνα.
- Merrilla A. M. , Karchera N. R., Cicerob D. C. , Beckerc T. M. , Dochertyd A. R. & KernsaJ. G. (2017). Evidence that communication impairment in schizophrenia is associated with generalized poor task performance. Psychiatry Research 249, 172–179.
- Sharmaa A., Schrayb A., Bartolovicc M. , Roesch-Elya D. , Aschenbrennerd S. & Weisbroda M. (2017). Relationship between serum calcium and neuropsychological performance might indicate etiological heterogeneity underlying cognitive deficits in schizophrenia and depression. Psychiatry Research 252, 80–86.
- Στυλιανίδης Σ. (2011). Προσκλήσεις για την Κοινωνική – Κοινοτική Ψυχιατρική και την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση τον 21ο αιώνα σε σχέση με την ελληνική πραγματικότητα. Στους Αγγελίδης Γ. Φ. & Γιαγλής Γ. Δ.(Επιμ.). Ψυχιατρικό νοσοκομείο Πέτρας Ολύμπου. Το κλείσιμο των τμημάτων μακράς ψυχιατρικής νοσηλείας και ο μετασχηματισμός του σε ένα δίκτυο κοινοτικών ψυχιατρικών υπηρεσιών. Γραφικές Τέχνες Η ΔΩΔΩΝΗ: Θεσσαλονίκη
- Susie Fu, Czajkowski N., Rund B. R., Torgalsbøen A. (2017). The relationship between level of cognitive impairments and functional outcome trajectories in first-episode schizophrenia. Schizophrenia Research. Article in press.
- Χριστοδούλου Γ.Ν., Τομαράς Βλ.Δ., Οικονόμου Μ.Π. (2005). Από το Ψυχιατρείο στη Κοινότητα. Εκδόσεις Βήτα: Αθήνα.
- Yalom I. (2006). The theory and practice of group psychotherapy (Μτφρ. Ε. Ανδριτσάνου & Δ. Κακατσάκη). Εκδόσεις ΑΓΡΑ: Αθήνα.
