Γράφει ο Ψυχολόγος – Επ. Υπεύθυνος του Κέντρου Ημέρας Ψυχικά Πασχόντων –ΣΟΨΥ Πάτρας, Παξινός θεόδωρος.
Η Ψυχική Υγεία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, προσδιορίζεται ως «η κατάσταση ευεξίας όπου κάθε άτομο αντιμετωπίζει με επιτυχημένο τρόπο τα προβλήματα της ζωής, μπορεί να εργαστεί παραγωγικά και να συμμετέχει ενεργά στο κοινωνικό του περιβάλλον και όχι απλά η απουσία ενός προβλήματος ή μιας διαταραχής».
Υπό το πρίσμα αυτό, το να είναι κανείς ψυχικά υγιής, θα πρέπει να πληροί μια σειρά από χαρακτηριστικά που έχουν να κάνουν με τη σωματική υγεία, την αυτοεκτίμηση, την εργασία ή τη δυνατότητα εργασίας, απασχόλησης, το κοινωνικό περιβάλλον, την ύπαρξη υποστηρικτικού περιβάλλοντος (οικογένεια, φίλους, σχέσεις κ.α.).
Χαρακτηριστικά και παράγοντες που προσδιορίζουν την ψυχική υγεία αλλά δεν ορίζουν τον ψυχικά υγιή με αντικειμενικότητα και με μετρήσιμα στοιχεία. Φαίνεται λοιπόν, η ψυχική υγεία να είναι ένας στόχος, μια επιθυμία, ένα ιδανικό, μια αξία που όλοι προσπαθούν να επιτύχουν ή να διατηρήσουν σε μια παρατεταμένη περίοδο υγειονομικής κρίσης (πανδημία Covid-19), κοινωνικής απομόνωσης, οικονομικής κρίσης, ανεργίας, πολεμικών συγκρούσεων, κοινωνικών αναταραχών και ανισοτήτων, φυλετικών διακρίσεων κ.α.
Είναι όμως παράλληλα και ένα ερώτημα για ποια Ψυχική Υγεία συζητάμε κάθε φορά: α) όταν για το 2019 ένας στους οκτώ ανθρώπους παγκοσμίως ζούσε με προβλήματα ψυχικής υγείας, β) όταν οι πολιτικές ψυχικής υγείας, οι χρηματοδοτήσεις παραμένουν ελλιπείς και δεν θέτουν τα ζητήματα ψυχικής ασθένειας, θεραπείας, ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης σε προτεραιότητα, γ) όταν οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας παραμένουν ελλειμματικές και μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση, δ) όταν κάθε χρονιά ανακοινώνονται ποσοστά διαταραχών με αυξητικές τάσεις (π.χ. αγχώδεις εκδηλώσεις, συναισθηματικές δυσκολίες) σε όλο και μικρότερες ηλικίες (παιδιά, έφηβοι), ε) όταν οι αυτοκαταστροφικές και οι αυτοκτονικές συμπεριφορές παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά εκδήλωσης, στ) όταν οι αναδυόμενες διαταραχές (διατροφικές διαταραχές, σχολικός εκφοβισμός, παραβατικότητα, ενδοοικογενειακή βία) αποκτούν διαστάσεις κοινωνικού φαινομένου.
Επιπρόσθετα, το στίγμα και οι διακρίσεις εξακολουθούν να υπάρχουν στον καθημερινό μας λόγο και στις συμπεριφορά μας προς τα άτομα που νοσούν από κάποια ψυχική ασθένεια ή παρουσιάζουν στοιχεία διαφορετικότητας. Οι λέξεις όπως τρελός, ψυχασθενής και οι αντιλήψεις όπως: σχιζοφρενής άρα και δολοφόνος, δεν έχουν εκλείψει ακόμα από το λεξιλόγιο μας ως άτομα ή ως κοινωνία συντηρώντας αντίστοιχες συμπεριφορές που αποκλείουν, περιθωριοποιούν κοινωνικά και εμποδίζουν την κοινωνική ένταξη- επανένταξη των ατόμων σε διάφορους τομείς.
Η Ψυχική Υγεία αφορά όλους μας, είτε ως προσδιορισμός είτε ως ορισμός, είτε ως άτομα είτε ως κοινωνίες, είτε ως άτομα που νοσούν είτε ως μη νοσούντες, είτε ως ειδικούς και επαγγελματίες είτε όχι. Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση αναφορικά σε ζητήματα ψυχικής υγείας δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στην πρόληψη και στην προαγωγή της αλλά στη διεκδίκηση της ενίσχυσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, στη διαμόρφωση υποστηρικτικών παρεμβάσεων προσβάσιμων σε όλους, στην κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων που πάσχουν από ψυχική νόσο και στην άρση του κοινωνικού τους αποκλεισμού.
Η Ψυχική Υγεία θα πρέπει να εκτιμάται ως δικαίωμα που προωθείται και προστατεύεται τόσο από το ίδιο το άτομο όσο και από το σύνολο της κοινωνίας.
