Γράφει η ψυχολόγος του Κοινωνικού-Κοινοτικού Σταθμού Ψυχικής Υγείας -ΣΟΨΥ Πάτρας κα Αρχόντω Πογιατζή.
Η πλειοψηφία της ερευνητικής κοινότητας έχει καταλήξει ότι οι διακρατικές οικονομικές αναταραχές συμβάλλουν αρνητικά στη ψυχική υγεία των πολιτών τους. Η έλλειψη σταθερότητας σε κάθε σημαντική πλευρά της ζωής, όπως η εργασία και η στέγαση, διαδραματίζουν μέγιστο ρόλο στην εμφάνιση και διατήρηση προβλημάτων ψυχικής υγείας. Οι συνηθέστερες εκδηλώσεις ψυχοπαθολογίας είναι οι διαταραχές τους άγχους, η κατάθλιψη, η κατάχρηση αλκοόλ και η αυτοκτονικότητα. Ειδικότερα, υψηλή συχνότητα παρατηρείται στις λεγόμενες «κοινές ψυχικές διαταραχές», δηλαδή το άγχος και τη κατάθλιψη, σε άτομα με χαμηλό κοινωνικό – οικονομικό στάτους.
Ανάμεσα σε 237 συγχρονικές ερευνητικές μελέτες και 87 βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις, οι οποίες διερευνούσαν την επίδραση της ανεργίας στη ψυχική υγεία, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι άνεργοι εμφανίζουν μεγαλύτερη ψυχολογική επιβάρυνση σε σύγκριση με τους απασχολούμενους. Ο μέσος όρος των ανέργων με προβλήματα ψυχικής υγείας σε ποσοστιαία κλίμακα ήταν 34%, ενώ των απασχολούμενων 16%. Επιπρόσθετα, οι άνεργοι που κατοικούσαν σε χώρες με μειωμένη οικονομική ανάπτυξη, άνιση κατανομή του εισοδήματος και χωρίς προγράμματα προστασίας των ανέργων, ήταν περισσότερο επιβαρυμένοι.
Ένας ακόμη παράγοντας, ο οποίος έχει μελετηθεί για την αρνητική επίδραση του στη ψυχική υγεία των ανέργων, είναι η ηλικία. Τα άτομα που ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία άνω των 55 ετών βρίσκονται σε μειονεκτική θέση συγκριτικά με τους νεότερους ομολόγους τους. Κυρίως, επειδή, εάν χάσουν την εργασία τους, είναι πιθανότερο να μην επιτευχθεί ξανά η εργασιακή επανένταξη τους. Για το διάστημα μεταξύ Ιουνίου 2008 και Ιουνίου 2009, το ποσοστό ανεργίας για εργαζόμενους ηλικίας άνω των 55 ετών αυξήθηκε κατά 106%, σε σύγκριση με την αύξηση κατά 70% στο γενικό πληθυσμό. Τον Ιανουάριο του 2012, τα άτομα ηλικία άνω των 55 ετών παρέμεναν άνεργοι ή/και δεν αναζητούσαν εργασία σε μεγαλύτερη συχνότητα σε σύγκριση με τα άτομα που ανήκαν σε διαφορετικές ηλικιακές κατηγορίες.
Οι άνεργοι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν σημαντική απομείωση της ψυχικής υγείας, πέραν εκείνης των νεότερων ομολόγων τους. Αντιμετωπίζουν αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, ιδιαίτερα εάν η απώλεια θέσεων εργασίας οφείλεται σε απολύσεις ή σταματά την εκπλήρωση των προσδοκιών συνταξιοδότησης. Σημαντικό ποσοστό αναγνωρίζει εμπόδια κατά τη προσπάθεια εργασιακής επανένταξης τους, όπως οι διακρίσεις προς την ηλικία. Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι επιλέγονται υποψήφιοι εργαζόμενοι με πτυχία και εξειδικευμένες γνώσεις, ακόμη και αν δεν συγκαταλέγονται στα απαραίτητα κριτήρια κατοχύρωσης της θέσης εργασίας. Οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας είναι λιγότερο πιθανό από τους νεότερους να προσκομίσουν πιστοποιητικά εξειδικευμένης κατάρτισης. Επιπλέον, οι νεαροί υποψήφιοι απασχολούμενοι κοστίζουν λιγότερο στον εκάστοτε εργοδότη.
Ο άνεργος στερείται του κοινωνικού δικτύου που του προσέφερε η εργασία με αποτέλεσμα τη μείωση των αριθμών των φίλων και της μείωση της συχνότητας των κοινωνικών επαφών. Η απομόνωση και η μοναξιά είναι επιβαρυντικός παράγοντας της ψυχικής υγείας του ατόμου, ενώ το κοινωνικό κεφάλαιο συνιστά προστατευτικός παράγοντας τόσο των κοινών ψυχικών διαταραχών, όσο και της αυτοκτονίας. Το κοινωνικό κεφάλαιο συμπεριλαμβάνεται στις θετικές προσκολλήσεις των κοινοτικών οργανώσεων, παραδείγματος χάριν αθλητικών συλλόγων ή θρησκευτικών κοινοτήτων. Μάλιστα, τέτοιου τύπου οργανώσεις συμβάλλουν στην σχέση μεταξύ υπηρεσιών υποστήριξης και βελτιώνουν το δίκτυο παραπομπής μεταξύ τους. Οι οργανώσεις συμβάλλουν στην εξασφάλιση της ολοκληρωμένης παροχής των υπηρεσιών. Στόχος, λοιπόν, των τοπικών κοινωνικών όπως η πόλη της Πάτρας, θα πρέπει να είναι η κοινωνική ενσωμάτωση των ανέργων και η κοινωνική συνοχή.
Βιβλιογραφία:
Falba, T., Gallo, W. T. & Sindelar, J. L. (2009). Work expectations, realiza-tions, and depression in older workers. Journal of Mental Health Policyand Economics, 12(4), 175–186.
Lassus, L., A., P., Lopez, S. % Roscigno, V., J. (2015). Aging workers and the experience of job loss. Research in Social Stratification and Mobility, 41, 81–91.
Martin-Carrasco, M., Evans-Lacko, S., Dom, G., Christodoulou, N., Samochowiec, J., González-Fraile, E. et al., (2016). EPA guidance on mental health and economic crises in Europe. European Archives Psychiatry Clinical Neuroscience, 266(2), 89-124.
Paul, K. I. & Moser, K. (2009). Unemployment impairs mental health: meta-analyses. Journal of Vocational Behavior, 74, 274-282.
