Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη και Αποκατάσταση στο Άτομο που νοσεί, στο Φροντιστή που φροντίζει
Η Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη και Αποκατάσταση ορίζεται ως μια διαδικασία, με την οποία παρέχονται οι δυνατότητες στα άτομα με ψυχικές διαταραχές να επιτύχουν ένα όσο το δυνατόν καλύτερο επίπεδο ανεξάρτητης διαβίωσης στην κοινότητα, συμμετοχή στο καθημερινό γίγνεσθαι με αξιοπρέπεια και ποιότητα ζωής.
Σύμφωνα με την Συναινετική Διακήρυξη των WHO-WAPR, η Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση προσδιορίζεται ως «μια διαδικασία που πρέπει να δώσει στα άτομα με έκπτωση, ανικανότητα ή αναπηρία οφειλόμενη σε ψυχική ασθένεια όλες τις ευκαιρίες με σκοπό την επίτευξη ενός όσο το δυνατό υψηλότερου επίπεδου ανεξάρτητης λειτουργίας στην κοινότητα».
Αυτή η διαδικασία λειτουργεί στο όριο μεταξύ του ατόμου, του διαπροσωπικού του δικτύου και του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου, ενώ οι μονάδες ψυχικής υγείας, ως κεντρικά σημεία αναφοράς, δίνουν μορφή και δομή στην υποστήριξη, στη φροντίδα. Η ζωντανή λειτουργία τους αποτυπώνεται σε μια κουλτούρα διερώτησης και επαναπροσέγγισης των υπηρεσιών, των προγραμμάτων και των παρεμβάσεων τους με στόχο την βέλτιστη ανταπόκριση στις πολύπλοκες ανάγκες των ατόμων που νοσούν αλλά και των οικογενειών – φροντιστών τους.
Ο Σύλλογος για την Ψυχική Υγεία, ΣΟΨΥ Πάτρας και συγκεκριμένα το Κέντρο Ημερησίας Φροντίδας Ψυχικά Πασχόντων με στόχο την υποστήριξη των ατόμων και των οικογενειών τους με προβλήματα ψυχικής υγείας, παρέχει υπηρεσίες και προγράμματα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο που αποβλέπουν στην αυτονόμηση των ατόμων και στην ισότιμη κοινωνική και επαγγελματική ένταξη.
Οι υπηρεσίες αυτές με πλήρη σεβασμό στα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των ατόμων που νοσούν συντονίζονται με τις αρχές της κοινοτικής και κοινωνικής ψυχιατρικής και περιγράφονται στις ακόλουθες:
Ψυχιατρικές και Παιδοψυχιατρικές Υπηρεσίες (αξιολόγηση, διάγνωση, συνταγογράφηση φαρμακευτικής αγωγής και παρακολούθηση)
Ψυχολογική υποστήριξη, Ψυχοθεραπεία, Συμβουλευτική σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο
Λειτουργία δομημένου καθημερινού προγράμματος πρωινών και απογευματινών δραστηριοτήτων ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και αποκατάστασης
Παρεμβάσεις υποστήριξης σε χρόνιους λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των οικογενειών/ φροντιστών τους
Παρεμβάσεις εργασιακής συμβουλευτικής με στόχο την ένταξη ή/και επανένταξη στον τομέα της εργασίας
Παρεμβάσεις και υπηρεσίες νοσηλευτικής μέριμνας
Παρεμβάσεις και ενέργειες κοινωνικής φροντίδας και πρόνοιας
Παρεμβάσεις εργοθεραπευτικού αντικειμένου σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο.
Όσον αφορά τα προγράμματα Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης και Αποκατάστασης, στο Σύλλογο για την Ψυχική Υγεία ΣΟΨΥ Πάτρας, εφαρμόζονται σε καθημερινό επίπεδο (σε πρωινή και απογευματινή βάση) ομαδικές παρεμβάσεις που αποσκοπούν στην υποστήριξη, στην ανάκτηση του ελέγχου της ασθένειας, στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων, στην ψυχαγωγία και οδηγούν προοδευτικά στην αυτό-ανάπτυξη και αυτό-διαχείριση, μειώνοντας τους περιορισμούς που θέτει η ασθένεια.
Ενδεικτικά, αναφέρονται οι ομάδες: Έκφρασης και Επικοινωνίας, Λόγου, Ψυχοεκπαίδευσης, Δημιουργικής Απασχόλησης, Εξωτερικών Δραστηριοτήτων, Υγείας, Αυτόνομης Διαβίωσης, Διατροφής & Μαγειρικής, Εκγύμνασης, Ψηφιακών Δεξιοτήτων, Νοητικής Ενδυνάμωσης, Δικαιωμάτων, Χορού, Μουσικής, Θεατρικό Παιχνίδι κλπ.
Η ψυχοκοινωνική υποστήριξη και αποκατάσταση, όπως αναφέρθηκε σε ανώτερο σημείο, δεν εστιάζει μόνο στα άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα αλλά και στα μέλη των οικογενειών τους – τους φροντιστές τους. Τους άτυπους φροντιστές, που χωρίς εξειδίκευση, χωρίς εκπαίδευση γίνονται άτυπα υπεύθυνοι για την παροχή φροντίδας στο μέλος που νοσεί.
Ένας ρόλος και μια λειτουργία ιδιαίτερα επιβαρυντική καθώς απαιτεί συνέχεια από τους φροντιστές να ανταποκρίνονται και να ανταπεξέρχονται στις όποιες αλλαγές της λειτουργικότητας του ατόμου που νοσεί, στις αλλαγές της ποιότητας ζωής του ατόμου αλλά και της οικογένειας στο σύνολο της. Και όλα αυτά σε συνδυασμό με τις προκαταλήψεις αναφορικά στην ψυχική ασθένεια που διατηρεί τόσο το ίδιο το οικογενειακό πλαίσιο τους όσο και ο κοινωνικός τους περίγυρος.
Σε επίπεδο θεραπευτικών παρεμβάσεων, οι φροντιστές χρειάζεται να νιώθουν ότι ο ρόλος τους έχει θετικό αντίκτυπο στην πορεία της υγείας του ατόμου που νοσεί. Ότι έχει θέση, στη θεραπευτική διαδικασία και δεν περιορίζεται μόνο στην κάλυψη των καθημερινών αναγκών του ατόμου. Ο ρόλος του φροντιστή θα πρέπει να είναι ενεργητικός και να συνδυάζεται με τις παρεμβάσεις των ειδικών. Ένας ρόλος που στα πλαίσια της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης χρειάζεται να εκκινείται με άξονες: τη σωστή ενημέρωση για τη νόσο, την εκπαίδευση σε δεξιότητες επικοινωνίας, αποτελεσματικής επίλυσης των προβλημάτων, την αντιμετώπιση του στρες και τη βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων και την υποστήριξη των ασθενών για την αντιμετώπιση των συνεπειών της νόσου στην καθημερινή ζωή.
Προς αυτή την κατεύθυνση, ο Σύλλογος ΣΟΨΥ Πάτρας στηρίζοντας τις οικογένειες ατόμων που πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια πραγματοποιεί ομάδες Υποστήριξης, Ψυχοεκπαίδευσης Φροντιστών καθώς και Εκπαίδευσης στις Ψηφιακές Δεξιότητες.
Οι ομάδες αυτές απευθύνονται στα μέλη των οικογενειών που έχουν αναλάβει το δύσκολο ρόλο της φροντίδας και της υποστήριξης των ατόμων που νοσούν με στόχο την δημιουργία ενός οικείου και ασφαλούς πλαισίου έκφρασης, ανταλλαγής απόψεων, σκέψεων, προβληματισμών και μοίρασμα εμπειριών.
Οι ομάδες εστιάζουν στη μείωση της επιβάρυνσης και στην ανακούφιση των φροντιστών μέσα από διαδικασίες που έχουν ως εργαλεία την πληροφόρηση και την κατανόηση της ψυχικής ασθένειας, την εκπαίδευση σε πιο λειτουργικές συμπεριφορές διαχείρισης της ψυχικής ασθένειας και την ουσιαστική αλληλεπίδραση με το μέλος που νοσεί.
Η Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη και Αποκατάσταση οραματίζεται και αποζητά την ουσιαστική και αποτελεσματική φροντίδα, ενισχύει και ενθαρρύνει την προσπάθεια των ίδιων των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας, υποστηρίζει και καλλιεργεί τη συνεργασία με τις οικογένειες και τους φροντιστές των ατόμων που νοσούν στοχεύοντας στην αποτίναξη του του στίγματος της ψυχικής νόσου και στην ενεργή συμμετοχή όλων στην κοινωνική και επαγγελματική πραγματικότητα.
Γράφει ο Παξινός Θεόδωρος,
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής & Επιστημονικά Υπεύθυνος του Κέντρου Ημέρας Ψυχικά Πασχόντων ΣΟΨΥ Πάτρας
