Γράφει ο Νοσηλευτής του κέντρου ημέρας Στράτος Μαρούδας.
Οι ψυχικές διαταραχές εμφανίζονται συχνά και παρατηρούνται σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού. Η φροντίδα των ατόμων που νοσούν αποτελεί μια πολυσύνθετη διαδικασία με πληθώρα αλλαγών στην οικογενειακή ζωή των ίδιων. Οι οικογένειες που φροντίζουν άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας συχνά διακατέχονται από αμφιθυμικά συναισθήματα για τον ασθενή και τη νόσο, τις επανειλημμένες εισαγωγές στο νοσοκομείο, τον κοινωνικό στιγματισμό, καθώς και τις επιπτώσεις στην επαγγελματική και κοινωνική τους ζωή.
Ο ρόλος του φροντιστή είναι καίριος για την πορεία της υγείας του ασθενούς, αλλά και για την ψυχική του ευημερία. Η υγεία του ασθενούς και η υγεία του φροντιστή, ψυχική και σωματική, είναι αλληλένδετες και επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής και των δύο. Το θέμα αυτό έχει αρχίσει να εντάσσεται στην νομοθεσία πολλών χωρών και να δημιουργούνται δομές για την εξασφάλιση της βέλτιστης δυνατής παροχής φροντίδας και στήριξης των φροντιστών. Στην Ελλάδα το θέμα αυτό είναι ακόμα σε εμβρυακό στάδιο, με την οικογένεια να καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών των ασθενών και πολλές φορές να διεκπεραιώνει εργασίες που υπό άλλες συνθήκες προσφέρονται από επαγγελματίες.
Οι οικογένειες που έχουν ένα μέλος που πάσχει από ψυχική νόσο συστήνεται:
– Να αναζητούν και κατανοούν πληροφορίες για την ασθένεια
– Να αποδεχθούν και υιοθετήσουν αλλαγές στον τρόπο ζωής
– Να έχουν την δυνατότητα ανοικτής και ειλικρινούς επικοινωνίας όλων των μελών της οικογένειας ως προς την ασθένεια.
– Την δυνατότητα έκφρασης των συναισθημάτων, απόψεων ή σκέψεων μέσα σε κλίμα όπου γίνονται κατανοητά, αποδεκτά και αναγνωρίζεται η μοναδικότητα και η ξεχωριστή υπόσταση του κάθε μέλους της.
– Την σαφή οριοθέτηση ρόλων μέσα στην οικογένεια.
– Την επαφή και επικοινωνία της οικογένειας με τον εξωτερικό κόσμο και την ενεργοποίηση του υποστηρικτικού δικτύου.
Οι φροντιστές αναλαμβάνουν πολύ μεγάλο φορτίο με την συστηματική παροχή φροντίδας στα μέλη της οικογενείας τους που πάσχουν ψυχικά και το βάρος του φορτίου αυτού ίσως κάποιες φορές να περνάει απαρατήρητο. Η φροντίδα και κατά συνέπεια η επιβάρυνση από αυτή αποτελούν αντικείμενο έρευνας για δεκαετίες. Η έννοια της επιβάρυνσης δεν έχει οριστεί ακόμα με σαφήνεια. Οι φροντιστές συχνά βιώνουν συναισθηματική, διανοητική, κοινωνική και οικονομική επιβάρυνση. Φυσικά το μέγεθος της επιβάρυνσης εξαρτάται από το είδος της ασθένειας και την κρισιμότητά της, αλλά και από την εξέλιξή της στο πέρασμα του χρόνου.
Έναν σύμμαχο στο δύσκολο έργο τους βρίσκουν οι φροντιστές στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, όπως ο ψυχίατρος, ο ψυχολόγος, ο κοινωνικός λειτουργός, ο εργοθεραπευτής και ο νοσηλευτής. Ο νοσηλευτής ψυχικής υγείας έχει την ικανότητα να αναλάβει διάφορους ρόλους και αρμοδιότητες. Οι βασικές διαστάσεις του νοσηλευτικού ρόλου απέναντι στον ψυχικά ασθενή και τον/τους φροντιστές του εντοπίζονται στα παρακάτω:
-Εφαρμογή πρωτοβάθμιας κοινοτικής ψυχικής υγείας, στοχεύοντας στην πρωτογενή αλλά και κάθε είδους πρόληψη, καθώς επίσης και στην παρακολούθηση της πορείας των ψυχικά πασχόντων στην κοινότητα.
-Οργάνωση, προγραμματισμός και συντονισμός όλων των διαστάσεων της νοσηλευτικής φροντίδας προς κάλυψη βιο-ψυχο-κοινωνικών αναγκών των ψυχικά πασχόντων.
-Αγωγή σωματικής και ψυχικής υγείας στα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας και στις οικογένειες τους.
-Εκπαίδευση φροντιστών σχετικά με τη φύση και τις ανάγκες της ασθένειας.
-Εκπαίδευση ασθενών και φροντιστών πάνω στην σωστή λήψη της φαρμακευτικής αγωγής.
-Υπόδειξη τυχόν παραλείψεων πάνω στις ενέργειές τους των φροντιστών στους ψυχικά πάσχοντες.
-Να προτείνουν στους φροντιστές τρόπους προσέγγισης των πασχόντων σε περίπτωση που παρατηρείται κενό στην επικοινωνία μεταξύ τους.
-Προστασία των ψυχικά πασχόντων από πιθανή παραμέληση και υπόδειξη του γεγονότος αυτού στους φροντιστές
-Συνεργασία με την κοινωνική υπηρεσία σε περιπτώσεις έντασης ή αδιαφορίας μεταξύ των ασθενών και της οικογένειας τους.
-Συνεργασία με τον ψυχίατρο για την ενημέρωση σημείων υποτροπής του ασθενούς.
-Επικοινωνία με τον ψυχίατρο ή τον ψυχολόγο σχετικά με πιθανά σημάδια συναισθηματικής υπερφόρτωσης του/των φροντιστών.
Δυστυχώς γενικά στην Ελλάδα η συνεργασία νοσηλευτών και φροντιστών δεν είναι αυτή που θα έπρεπε σε γενικές γραμμές. Είναι γεγονός ότι τις περισσότερες ίσως φορές οι νοσηλευτές αντιμετωπίζουν τους φροντιστές ως άτομα που δεν έχουν την γνώση και την εκπαίδευση να αντιμετωπίσουν όλες τις ανάγκες των ασθενών. Ακριβώς το ίδιο πιστεύουν για τους νοσηλευτές πολλοί από τους φροντιστές. Δεν θεωρούν ότι είναι ικανοί να καταλάβουν πλήρως τις ανάγκες των ασθενών και των ίδιων. Αυτή η νοοτροπία επικρατεί κυρίως σε χώρους κλειστής νοσηλείας όπου οι επαγγελματίες νοσηλευτές θεωρούν τους φροντιστές απλά βοηθούς. Παρόλα αυτά υπάρχει η ανάγκη να παρέχεται στους φροντιστές πραγματική γνώση και εκπαίδευση, σωστή πληροφόρηση για την θεραπεία και τους μηχανισμούς υποστήριξης ώστε να μπορούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα. Κατά συνέπεια θα πρέπει οι επαγγελματίες να επικεντρωθούν περισσότερο στην σωστή ενημέρωση των φροντιστών καθώς αυτό συνεισφέρει διπλά, τόσο στην καλύτερη ψυχική υγεία των φροντιστών όσο και στην παροχή σωστής φροντίδας στον ασθενή, με αυτοπεποίθηση και περισσότερη αντοχή.